ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစု သားေရႊဥ

ကစားကြင္းနဲ႕ ေတာအုပ္

ၾကားဖူးၾကမွာေပါ့။ “ကေလးဘဝဆုိတာ လူ႕တသက္သာရဲ႕ အခ်ိဳၿမိန္ဆုံး ေန႕ရက္ေတြ” တဲ့။ ဒီစကားဟာ ၁၉၆၀ အလြန္ႏွစ္ေတြေလာက္ကဆုိရင္ေတာ့ အျပည့္အဝ မွန္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီေန႕ကာလမွာေတာ့ တကယ္မွန္မယ္ မထင္ေတာ့ဘူး။ အသက္ ၃ ႏွစ္ေလာက္ဆုိရင္ပဲ အေမ့ရင္ခြင္ထဲကေန မူႀကိဳေရာက္ေနရၿပီ။ ၅ႏွစ္ေလာက္ေရာက္ရင္ က်က္စရာစာေတြ တပုံတပင္။ ၇ ႏွစ္ေလာက္ေရာက္ေတာ့ က်ဴရွင္ေျပးရျပန္ေရာ၊ ဒီအထဲ တီဗြီက ၾကည့္လုိက္ခ်င္၊ ဂိမ္းက ကစားခ်င္။ ၿပီးေတာ့ အၿပိဳင္အဆုိင္ေခတ္ႀကီး။ တေယာက္တေယာက္ ႏွာတဖ်ားသာလုိ႕ မျဖစ္ဘူးေလ။ ကမၻာနဲ႕ ခ်ီၿပီးေတာ့ ၿပိဳင္ၾကရတာကလား။ ဒီေတာ့ ကစားကြင္းမဟုတ္မွာေတာ့ ေသခ်ာတယ္။ ျဖစ္ျခင္းျဖစ္ရင္ ေတာအုပ္ႀကီးျဖစ္မွာပဲ။ ခ်ဳံႏြယ္ပိတ္ေပါင္းေတြ၊ ေခ်ာက္ေတြ၊ ကမ္းပါးေတြ၊ သားရဲတိရစာၥန္ေတြ ျပည့္ေနတဲ့ ေတာအုပ္ႀကီးထဲမွာ အေျပးၿပိဳင္ေနၾကရတာပါ။ ဒီေတာအုပ္ႀကီးထဲက အသံေတြကုိ နားေထာင္ၾကည့္လုိက္ပါ။ ဒီေန႕ကေလးေတြရဲ႕ ေဝဒနာကုိ စာနာႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။

“စိတ္ညစ္လုိက္တာ၊ အိမ္စာေတြလည္း မၿပီးေသးဘူး။ ဟင္ နက္ျဖန္ဆုိ လပတ္ပါလား။ ဘာစာမွလည္း မရေသးဘူး။ ဒုကၡပါပဲ။ ေဟာေတာ္ ကုိးနာရီေတာင္ထုိးၿပီး အေမေရ ထမင္းစားမယ္”

“ဟြန္း ဒီေကာင့္အိမ္က ဗီစီဒီ ဝယ္ၿပီးၿပီတဲ့။ ဘုိးေတာ္ကလည္း ဝယ္ေပးမယ္ဆုိ ခုထိ ဝယ္မေပးေသးဘူး။ ေဟာဗ်ာ ေက်ာင္းခ်ိန္က နီးလွၿပီ။ ပ်င္းလုိက္တာ။ ေက်ာင္းေရာက္ရင္ ဟုိေကာင္ ငၾကြားရဲ႔ၾကြားလုံးေတြ ၾကားရဦးမွာ။ ခုေန ကမၻာပ်က္သြားရင္ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းလိုက္မလဲ။ ဟုိ ဥကၺာပ်ံႀကီးကလည္း ဘာေၾကာင့္ ဝင္မတုိက္တာတုန္း”

“သူတုိ႕ ဝုိင္းက ဆရာေတြက အပ်ံစားတဲ့။ တုိ႕ဆရာေတြကေတာ့ တယ္မနိပ္လွပါဘူး။ မနိပ္ဆုိ အေမတုိ႕က ေစ်းခ်ိဳတဲ့ဝုိင္းမွာ ထားတာကုိး။ ငါကုိက ကံဆုိးပါတယ္ေလ။ ဟုိမိန္းမဆုိရင္ ရယ္ဒီမိတ္ ခါးကမခ်ဘူး။ ငါ့ျဖင့္ တခါလာလည္း ပုံပုံစတုိးက တီးရွပ္ ...။ အင္း ... ဘုရားရွိခုိးဦးမွ ေနာက္ဘဝက်ရင္ သူေဌးသမီးျဖစ္ပါရေစ အရွင္ဘုရား ...”

“မင္း သိပ္ရက္စက္တယ္ကြာ၊ ေအးေလ ... ငါ့မွာမွ စီးေတာ္ယာဥ္မွ မရွိတာ။ ဘတ္(စ္)ကား တုိးေဝွ႕စီးရတဲ့ ေကာင္ကုိ၊ အက္စ္အီးေပၚက ဘယ္ၾကည္ပါ့မလဲ၊ ၿပီးေတာ့ ဟုိေမာင္က ‘အမ္စီ’၊ ငါက ဆယ္တန္းႏွစ္ခါက် ပညာနဲ႕ေငြ ေရာႏုိင္ရင္ ခ်စ္ၿပီ ခ်စ္ၿပီ၊ မေရာႏုိင္ရင္ မခ်စ္ၿပီ မခ်စ္ၿပီ ထြီ ထြီ ... ထြီ အခ်စ္စစ္မမည္”

ဒီလုိ ‘ဆူးေတာင္’ေတြ ေပါက္ေနတဲ့ ကေလးေတြဟာ ဘယ္လုိပုံစံနဲ႕ လူႀကီးဘဝကုိ တက္လွမ္းၾကမွာတဲ့လဲ။ သူတုိ႕စိတ္ထဲမွာ ဘာေတြ ျဖစ္ေနမလဲ၊ သူတုိ႕အက်င့္ေတြမွာ ဘာေတြ ေဖာ္ျပေနမယ္။

အရႈံးဘြတ္ကင္
ေဟာဒီမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အေတြ႕ရမ်ားတဲ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြရဲ႕ အက်င့္ေတြကုိ စဥ္းစားရသမွ် ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းမွာ ဒီလုိအက်င့္ေတြထဲက ဘယ္ႏွစ္ခုေလာက္မ်ား ရွိေနၿပီလဲ။ အကုန္လုံးပဲလား။
(၁) တရားခံရွာ (React)

စစ္ေအးေခတ္က ေရပန္းစားဖူးတဲ့ အေပါစားျပက္လုံး တခုရွိတယ္။ လူငယ္တေယာက္ဟာ လမ္းေလွ်ာက္သြားရင္း မေတာ္တဆ ခလုတ္တုိက္မိတယ္တဲ့။ ခ်က္ခ်င္းပဲ အခုလုိ တု႕ံျပန္လုိက္တယ္။ “ဒါ နယ္ခ်ဲ႔စနစ္ေၾကာင့္ပဲ”။ အလုိမက်စရာ တခုခု၊ အခက္အခဲ တခုခု၊ ျပသနာတခုခုျဖစ္ၿပီ ဆုိတာနဲ႕ ဘာမွစဥ္းစားမေနေတာ့ဘဲ တရားခံတေယာက္ေယာက္ကုိ ဆုိင္ဆုိင္- မဆုိင္ဆုိင္ အျမန္ဆုံးရွာလုိက္တဲ့ အက်င့္ပါ။

(၂) ေျခဦးတည့္ရာ (Begin with No End in Mind)

ကုိယ္ ဘာဝါသနာပါလဲ၊ ကုိယ္ဘာျဖစ္ခ်င္လဲ၊ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ေမးၾကည့္။ သူမ်ားေျပာတာေတြ နားမေယာင္နဲ႕။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ရိုးရိုးသားသား ဆန္းစစ္လုိက္ရင္ ဘာတခုမွ ဟုတ္ဟုတ္ျငားျငား ဝါသနာမပါတာက မ်ားပါတယ္။ နက္ျဖန္ဆုိတာ မေတြးဘူး။ ဒီေန႕ဆုိတဲ့ အခုိက္အတန္႕ေလးမွာပဲ ေနတယ္။ စားၿပီး အိပ္ေန ဘိကၡေဝ၊ ေသရင္ ပက္လက္ နတ္ျပည္တက္ ...။ သိပ္နိပ္ ...။

(၃) ႀကံဳသလုိ က်ပန္း (Put First Thing Last)

စာက်က္မလုိ႕ စားပြဲထုိင္လုိက္တယ္။ တီဗီက ဇာတ္ကားေကာင္းတာနဲ႕ စားပြဲကထ တီဗီေရွ႕ေရာက္။ ဒီေန႕အဝတ္ေတြ ေလွ်ာ္မယ္၊ စိတ္ကူးေနတုန္း သူငယ္ခ်င္းက လာေခၚ၊ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ ေနကုန္ထုိင္။ ကာယေလ့က်င့္ခန္း လုပ္လုိက္ဦးမယ္၊ အက်ႈလည္း ခၽြတ္လိုက္ေရာ တယ္လီဖုန္းက ျမည္လာၿပီ။ “ဟဲလို အမိန္႕ရွိပါခင္ဗ်ား”၊ “အုိ ဆြီတြီလား အုိေက” ေပ်ာ္စရာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေကာင္းမယ္။ ဘာအေရးႀကီးဆုံးလဲ၊ ဘာကုိ အရင္စလုပ္မလဲ၊ မစဥ္းစားဖူးပါဘူး။ ႀကံဳသလုိ က်ပန္းပဲ လုပ္ပစ္လုိက္မယ္။

(၄) သူေသ ကုိယ္ရွင္ (Think-Win-Lose)

‘ငါ့ကုိ ဒီလုိေက်ာလုိ႕ ဘယ္ရမလဲ’၊ ‘စဥ္းစားစမ္း ဒီေကာင့္ကုိ ဘယ္လုိေဆာ္ပစ္ရမလဲ’။ ‘ေကသရာဇာဆုိတာ တေကာင္တည္းကြ၊ ဘယ္ေတာ့မွ ႏွစ္ေယာက္ အျဖစ္မခံဘူးကြ’။ ကုိယ္နဲ႕ စာၿပိဳင္ဘက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ရည္းစားလုဘက္၊ ဒါမွမဟုတ္ တခုခု အၿပိဳင္ျဖစ္ေနတဲ့ လူတုိင္းအေပၚ ထားေလ့ရွိတဲ့ သေဘာထားပါ။ ႏုိင္ရင္ႏုိင္၊ မႏုိင္ရင္ ေျခကန္႕လန္႕ ထုိးလုိက္မယ္ဆုိတဲ့ အက်င့္ပါ။ ‘အခ်စ္နဲ႕ စစ္မွာ မတရားဘူးဆုိတာ မရွိ’လုိ႕ ဆုိေပမယ့္ အရာရာ ဒီအတုိင္းပဲ က်င့္သုံးပါတယ္။

(၅) မင္းမေျပာနဲ႕၊ ငါေျပာမယ္ (Seek First to Talk, Then Pretend to Listen)

လူမွာ ပါးစပ္ေရာ၊ နားေရာ ပါေပမယ့္ မ်ားေသာအားျဖင့္ နားကုိေမ့ေနၾကတယ္။ ပါးစပ္ကုိပဲ စိတ္ေစရာ ခုိင္းတတ္ၾကတယ္။ လူတေယာက္နဲ႕ ေတြ႕ၿပီဆုိတာနဲ႕ စကားေတြ တရစပ္ေျပာေတာ့တယ္။ မလြဲသာလုိ႕ နားေထာင္ရၿပီဆုိရင္လဲ နားေထာင္ခ်င္ေယာင္ေဆာင္ၿပီး ေနာက္ထပ္ ကုိယ္ေျပာရမယ့္ စကားေတြကုိသာ ေတြးေနတတ္တယ္။ သူမ်ား အာလူးဖုတ္တာ ဘာလုိ႕ နားေထာင္မွာလဲဗ်ာ။ ပ်င္းစရာ ေကာင္းမွေကာင္း။ ကုိယ္တုိင္ မိန္႕ခြန္းေခၽြရတာကမွ အရသာ။

(၆) တကုိယ္ေတာ္ရိန္းဂ်ား (Don’t Cooperate)

ဒီေကာင္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေတာ္လုိ႕ ဒင္းတုိ႕နဲ႕ ပူးေပါင္းရမွာလဲ။ ငါ့ဆီက အရည္အခ်င္းေတြကုိ အသုံးခ်ခ်င္လုိ႕ စကားလုံးလွလွေလးေတြနဲ႕ လာေရာေနတာ။ ဘာပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေရးလဲ၊ သြားစမ္းပါ။ ကုိယ့္ျမင္း ကုိယ့္စုိင္း၊ စစ္ကုိင္းေရာက္ေရာက္။ ကုိယ့္ေလွ ကုိယ္ထုိး ပဲခူးေရာက္ေရာက္။ ဒင္းတုိ႕နဲ႕ ဘာဆုိင္လဲ ...။

(၇) ပုေရာဟိတ္စတုိင္ (Wear Yourself Out)

မျပည့္တဲ့အုိးသာ ေဘာင္ဘင္ခတ္ၿမဲပါ။ ငါက ေရျပည့္အုိးပဲ ဘာမွ ထပ္ျဖည့္စရာ မလုိေတာ့ဘူး။ ငါ့မွာ အမွန္တရားရွိၿပီးၿပီ။ ေနာက္ထပ္ အမွန္ရစရာ မလုိေတာ့ဘူး။ အလကား အခ်ိန္ျဖဳန္းတာေတြ။

ဒီအက်င့္ေတြဟာ ေကာင္းလား၊ မေကာင္းလား၊ သူငယ္ခ်င္းတို႕ ကုိယ္တုိင္ပဲ စဥ္းစားၾကည့္ၾကပါ။ ‘ေရွာင္ကုိေဗး’ရဲ႕ အလုိအရေတာ့ ဒါေတြဟာ က်ဆုံးခန္းအတြက္ ရံုဝင္လက္မွတ္ေတြ ျဖစ္ပါသတဲ့။ မင္းမွာ ဒီအက်င့္ေတြ ရွိေနၿပီဆုိရင္ေတာ့ က်ဆုံးဖုိ႕အတြက္ ‘ဘြတ္ကင္’ လုပ္ၿပီးသား ျဖစ္ေနၿပီ ဆုိရေတာ့မွာေပါ့။

ဘဝသစ္ပင္
အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ‘အရႈံးဘြတ္ကင္’ ေတြကုိ ေျပာင္းျပန္စဥ္းစားၾကည့္ၾက ရေအာင္။ ေဟာဒီလုိ အက်င့္ခုႏွစ္မ်ိဳး ရလာပါလိမ့္မယ္။
၁။ တာဝန္ယူစိတ္ (Be Proactive)

ျပသနာတခုခု ရွိလာရင္ ‘ငါ ဘာမွားေနလဲ’ ဆုိတာက စ, စဥ္းစားပါတယ္။ ၿပီးမွ က်န္တာေတြကို ျဖန္႕ေတြးတယ္။ ‘ကုိယ့္ကုိယ္ကုိေတာ့ လြတ္ေစ၊ သူမ်ားကုိေတာ့ တရားခံ’ ဒါမ်ိဳး မလုပ္ဘူး။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ တာဝန္ယူတဲ့စိတ္ပါ။

၂။ ပစ္ကြင္းတုိ ခ်ိန္ပစ္ (Begin with the End of Mind)

ငါ ဘာျဖစ္ခ်င္တာလဲ၊ ငါ့ရည္မွန္းခ်က္ ဘာလဲဆုိတာကုိ ပထမဆုံး ပုိင္းျဖတ္တယ္။ ‘မစ္ရွင္’ (Mission) စိတ္ဓာတ္ျဖစ္ပါတယ္။

၃။ အေရးႀကီးတာ အရင္လုပ္ (Put First Thing First)
ႀကံဳသလုိ က်ပန္းမလုပ္ဘူး။ အစီအစဥ္ရွိရွိနဲ႕ တဆင့္ၿပီးတဆင့္ ေဆာင္ရြက္တတ္တယ္။
၄။ သူမနာ၊ ကုိယ္မနာဆက္ဆံေရး (Think Win-Win)
ကုိယ္ႏုိင္ေစ၊ သူရႈံးေစ သေဘာမထားပါ။ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ အက်ဳိးရွိေစမယ့္ ‘ၾကားအေျဖ’ကုိ ႏွလုံးသြင္းပါတယ္။
၅။ နားလည္မႈရွိ (Seek First to Understand, Then to be understood)
ပထမဆုံး သူမ်ားကုိ နားလည္ေအာင္ ႀကိဳးစားတယ္။ ကုိယ့္ကုိလည္း သူမ်ားက နားလည္ေအာင္ တံခါးဖြင့္ထားတယ္။
၆။ လက္တြဲႀကိဳးပမ္း (Synergize)
ငါတေကာ မလုပ္ဘူး။ အမ်ားနဲ႕လက္တြဲ ႀကိဳးပမ္းႏုိင္ဖုိ႕ အားထုတ္တယ္။
၇။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ျပန္သ (Sharpen the Saw)

စိတ္တံခါးကုိ ပိတ္မထားဘူး။ အေတြးသစ္၊ အျမင္သစ္ေတြအတြက္ အၿမဲ တံခါးဖြင့္ထားတယ္။ ကုိယ့္အသိ၊ ကုိယ့္အက်င့္ကုိ အၿမဲခၽြန္ျမေနေစဖုိ႕ မျပတ္ ‘သ’ ေနပါတယ္။

ဒီအက်င့္ေတြ မင္းမွာ ရွိေနၿပီဆုိရင္ ဘဝတုိက္ပဲြမွာ ေအာင္ပဲြအလီလီရမွာ ေသခ်ာသေလာက္ ျဖစ္ပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ ဒါေတြဟာ ဘဝေအာင္ပဲြအတြက္ အာမခံ ကတ္ျပားေတြလုိ႕ ဆုိႏုိင္ေလာက္ပါတယ္။

ဒီအက်င့္ ခုႏွစ္ခ်က္ကုိ မွတ္မိလြယ္ေအာင္ ရုပ္ပုံေလးနဲ႕ သရုပ္ေဖာ္ၾကဦးစုိ႕။ ပထမ ၃ ခ်က္က ကုိယ့္ရဲ႕ အတြင္းအဇ်တၩကုိ ေအာင္ႏုိင္ဖုိ႕ ႀကိဳးပမ္းရတာပါ။ Private Victory ပါ။ ‘အတြင္း ေအာင္ျခင္း’ေပါ့။ သစ္ပင္ႀကီးတပင္ရဲ႕ အျမစ္နဲ႕ တူပါတယ္။ အျမစ္အားေကာင္းရင္ ဒီသစ္ပင္ႀကီး လဲမွာၿပိဳမွာ မပူရေတာ့ဘူးေပါ့။ စတုတၳကေန ဆဌမထိ အက်င့္ ၃ မ်ိဳးကေတာ့ ပင္စည္နဲ႕တူတယ္။ ေလဒဏ္၊ မုိးဒဏ္၊ မုန္တုိင္းဒဏ္ ခံႏုိင္ဖုိ႕ ပင္စည္သန္စြမ္းဖုိ႕လည္း လုိတယ္ေလ။ လူအမ်ားနဲ႕ ဆက္ဆံတဲ့ အပုိင္းမွာ ေအာင္ပြဲဆင္ႏုိင္ဖုိ႕ပါ။ Public Victory ေပါ့။ ‘အျပင္ ေအာင္ျခင္း’လုိ႕ မွတ္ၾကမယ္။

ေနာက္ဆုံးအက်င့္ကေတာ့ သစ္ပင္ထိပ္ဖ်ားေပါ့။ ေနေရာင္နဲ႕ တုိက္ရိုက္ထိေတြ႕ၿပီး အာဟာရခ်က္သလုိ ကုိယ့္အသိ၊ ကုိယ့္အက်င့္စရိုက္ကုိ အၿမဲခၽြန္ျမေနေစဖုိ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ျပန္သရတာေပါ့။ Self Renewal လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ ‘အထြတ္တင္’ တာေပါ့။
ဒီသုံးပုိင္းလုံးသာ စိတ္ခ်ရရင္ သူငယ္ခ်င္းရဲ႕ ဘဝသစ္ပင္ႀကီးဟာ အၿမဲစိမ္းေနမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

အက်င့္နဲ႕စရိုက္

အက်င့္ဆုိတာ စိတ္မွတ္က မသိလုိက္ဘဲ ထပ္တလဲလဲ လုပ္ေနမိတာမ်ိဳးေတြပါ။ အက်င့္ပါသြားရာကေန ေနာက္ဆုံး စရိုက္ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာကုိ အဂၤလိပ္ ကဗ်ာကေလးတပုဒ္မွာ ခုလုိ ေတြ႕ရတယ္။ သူ႕မူရင္းအရသာ မပ်က္ေအာင္ အဂၤလိပ္လုိပါ ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။

We first make
Our habits,
Then our habits
Make us.
အစကေတာ့
ငါတုိ႕က အက်င့္ေတြ လုပ္
ေနာက္ေတာ့
အက်င့္ေတြက တုိ႕ကုိ ျပန္လုပ္

‘အက်င့္’ တခုရဲ႕ ျဖစ္စဥ္ဟာ ဘဝမွာ ဘယ္ေလာက္အေရးပါတယ္ဆုိတာ ဆင္ျခင္ႏုိင္ေအာင္ စာေရးဆရာႀကီး ‘ဆင္ျမဴရယ္ စမုိင္း’ရဲ႕ ေဟာဒီကဗ်ာ ေလးကုိလည္း ဖတ္ၾကည့္လုိက္ပါဦး။

Sow a thought, and your reap an act;
Sow an act, and you reap a habit;
Sow a habit, and you reap a character;
Sow a character, and you reap a destiny.
အေတြးတခု စုိက္၊ ေျခလွမ္းတလွမ္း ရိတ္
ေျခလွမ္းတလွမ္း စုိက္၊ အက်င့္တခု ရိတ္
အက်င့္တခု စုိက္၊ စရိုက္တခု ရိတ္
စရိုက္တခု စုိက္၊ ကံၾကမၼာတခု ရိတ္ ...။

STEPHEN R. COVEY ၏ The 7 Habits of Highly Effective Teens ကို မွီးၿပီး ဘာသာျပန္ထားေသာ ေက်ာ္၀င္း၏ "ႏွစ္ဆယ့္တစ္ရာစု သားေရႊဥ" စာအုပ္ထဲမွ နိဒါန္းကို ျပန္လည္ကူးယူ ေဖာ္ျပတာျဖစ္ပါတယ္။
Ref:http://www.myanmarisp.com/articles/art0021